Twee weken geleden had ik op een avond geen zin in de gebruikelijke tv-programma’s en besloot de Oscar-winnende documentaire Navalny te kijken. Ik vond elke minuut fascinerend. Het verhaal van de vorige maand overleden Russische oppositieleider – en grootste concurrent van Poetin – Aleksej Navalny is nauwelijks te geloven; ik viel in ieder geval van de ene verbazing in de andere.
Zo is te zien hoe hij zich, nadat hij ternauwernood een vergiftiging met zenuwgas overleefde, zorgen maakt over de veiligheid van zijn aanslagpleger, nadat hij hem heeft opgebeld (!) en heeft laten bekennen. Net zo verbluffend vond ik het feit dat hij na zijn ziekenhuisopname in Duitsland terugkeerde naar Rusland. Hij wist dat hij zou worden opgepakt, en vloog feitelijk zijn dood tegemoet. Ik geloof niet dat ik dat had gedaan.
De strijd tussen goed en kwaad is zelden zo zichtbaar geweest als nu. En ik vind het ongelooflijk dat wereldleiders Poetin niet aanspreken.
Wat er in Rusland gebeurt is gevaarlijk, maar ergens ook leerzaam. Je kunt naar deze situatie kijken en je afvragen: wat leert dit mij?
Voor mij is de grote les, die je trouwens ook op het bedrijfsleven kunt plakken, dat leiderschap niet over macht gaat, maar over dienen – in het geval van Navalny het dienen van het volk. Voor mij was Navalny de ultieme leider. Hij bleef voor zijn volk zorgen, hoe erbarmelijk en dreigend zijn eigen situatie ook was. Ik weet niet of ik die moed zou hebben gehad, ik ben eerlijk gezegd bang van niet.
Navalny vertegenwoordigde de hoop van het Russische volk, en dat gaat Poetin nooit meer wegpoetsen. Hij wilde hem wegvegen van de aardbodem, maar Navalny heeft iets blijvends gecreëerd. Ik ben heel benieuwd wat er nu gaat gebeuren. Poetin duldt geen tegenspraak; of je bent voor hem, of tegen. Er zijn in Rusland nog nooit zoveel mensen op hoog niveau ‘opgeruimd’ en dat wordt steeds erger. Hitler heeft ook lang zijn gang kunnen gaan, maar het kan haast niet anders dan dat zo’n rijk op een gegeven moment barstjes gaat vertonen. De vraag is echter: wanneer komen die barstjes, wanneer grijpt de wereld in? En wat is vervolgens de prijs die je daarvoor betaalt?
Vooral het einde van de documentaire raakte me diep. Navalny richt zich op camera tot het volk en drukt de Russen op het hart niet op te geven na zijn dood. Hoe kún je zoiets? Praten over hoe het verder moet als je er niet meer bent?
Vorige week noemde René Diekstra in zijn column in de Leeuwarder Courant Navalny ‘een held in de traditie van Christus en Gandhi’ – bereid om het eigen leven te geven als oprechtheid daarom vraagt. Ik ben het daar eigenlijk wel mee eens.
De inwoners van Dordt zijn dat blijkbaar ook, want op 27 maart, exact 40 dagen na Navalny’s dood – in Rusland een belangrijke gedenkdag waarop de ziel van de aardse wereld naar de hemel zou verhuizen – vindt daar een lichtjestocht plaats om zijn ideeën levend te houden. Het is tevens een protest tegen het schrikbewind van Poetin.
Volledig onzichtbaar voor Rusland, maar misschien een microscopisch klein barstje?
